Czy renaturyzacja rzeki to nie tylko ochrona środowiska naturalnego, ale także szansa na stworzenie harmonijnej przestrzeni, która służy zarówno przyrodzie, jak i społeczności lokalnej? Przedstawiając studium przypadku „Wykorzystanie doświadczenia z projektu przywrócenia naturalnej retencji dolinowej Odry na odcinku Domaszków-Tarchalice” chcemy pokazać, że warto dążyć do znalezienia rozwiązań, które uwzględniają potrzeby społeczności lokalnych i jednocześnie wspierają renaturyzację rzeki, co może przynieść korzyści zarówno dla przyrody, jak i dla ludzi.
Studium przypadku opisuje konkretny przykład i doświadczenia z zakończonego sukcesem przeprowadzenia inwestycji renaturyzacyjnej, polegającej na odtworzeniu naturalnej retencji przeciwpowodziowej w dolinie Odry. Jej celem było zwiększenie bezpieczeństwa lokalnej społeczności i zabezpieczenie jej przed powodziami z równoczesnym stworzeniem warunków do renaturyzacji obszaru zalewowego i przywróceniem cennych siedlisk. Przedstawiona w studium przypadku inwestycja zrealizowana została w województwie dolnośląskim, na terenie gminy Wołów, na odcinku Odry między wsiami Domaszków a Tarchalice. Jej inicjatorem i koordynatorem była organizacja pozarządowa WWF-Polska. Dzięki zaktywizowaniu władz lokalnych, zyskaniu akceptacji miejscowej społeczności, nieprzerwanej komunikacji i usystematyzowanej współpracy z instytucjami i organizacjami podejmującymi decyzje na poziomie regionalnym, doprowadzono do odzyskania i włączenia do reżimu wylewów rzeki powierzchni 600 ha terenów zalewowych w dolinie Odry przez budowę nowej, oddalonej od rzeki, linii obwałowań o długości 7 km. W efekcie, realizacja inwestycji znacząco zmniejszyła zagrożenie powodziowe i poprawiła bezpieczeństwo mieszkańców, a jednocześnie stworzyła warunki do odtworzenia priorytetowego w skali Unii Europejskiej siedliska lasów łęgowych.
Opracowanie to jest swoistą instrukcją jak prowadzić przedsięwzięcie renaturyzacyjne tak, by zwiększać szansę na jego trwałość i akceptację społeczności lokalnych. Pokazuje sposoby, rolę i znaczenie transparentnego zaktywizowania, włączenia i współpracy instytucji publicznych, organizacji społecznych i obywateli w proces przygotowania, wariantowania, wyboru i realizacji oraz monitoringu skutków inwestycji zgodnej z duchem Ramowej Dyrektywy Wodnej UE i celami przyjętego w połowie czerwca 2024 Nature Restoration Law.
Przykład przywrócenia naturalnej retencji dolinowej Odry na odcinku Domaszków-Tarchalice pokazuje potrzebę przygotowania i realizacji podobnych projektów wzdłuż całej doliny rzeki, który sygnalizowaliśmy już w wydanym w 2001 roku „Atlasie obszarów zalewowych Odry”.
Studium przypadku zostało opracowane dzięki dofinansowaniu z programu European Environment Initiative (EURENI)